معرفی شاخص های بورس – شاخص فرابورس

۹. شاخص فرابورس

قبل از آنکه که مفهوم شاخص فرابورس را توضیح دهیم، لازم است ماهیت فرابورس و تفاوت آن با بورس اوراق بهادار تهران را تشریح کنیم.

شرکت ها برای آنکه در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شوند و سهامشان در این بورس مورد داد و ستد قرار گیرد، باید شرایط خاصی را از نظر میزان سرمایه، میزان سهام شناور آزاد و وضعیت سودآوری داشته باشند. این شرایط نسبتا سخت گیرانه به این خاطر تعیین شده که شرکت هایی که وارد بورس می شوند، شرکت های بزرگ، معتبر و قابل اطمینان بوده و جذابیت لازم برای سرمایه گذاری را داشته باشند.

اما طبیعتا همه شرکت ها موفق به احراز این شرایط نمی شوند. شاهد این موضوع از این جهت است که تعداد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در مقایسه با تعداد کل شرکت های فعال در کشور، بسیار محدود است.

با توجه به محدودیت های پذیرش در بورس، در ایران نیز همانند بسیاری از کشورها تدبیری اندیشیده شده است تا آن دسته از شرکت ها که موفق به احراز شرایط پذیرش در بورس نمی شوند، اما وضعیت و عملکرد قابل قبولی دارند نیز بتوانند از مزایای پذیرش در بازار سرمایه، از جمله تامین مالی آسان و ارزان در این بازار بهره مند شوند. این تدبیر، چیزی نیست جز راه اندازی بازاری به نام خارج از بورس یا اصطلاحا فرابورس.

به این ترتیب، شرکت هایی که از استانداردهای تعیین شده برای پذیرش در بورس اوارق بهادار تهران برخوردار نیستند اما برخی الزامات و حداقل های لازم را دارا می باشند می توانند به جای بورس تهران، در فرابورس پذیرش شده و سهام خود را در این بازار عرضه کنند.

طبیعتا، با توجه به اینکه شرکت های پذیرفته شده در فرابورس از نظر مواردی مانند میزان سرمایه، درصد سهام شناور آزاد، وضعیت سودآوری و یا نحوه گزارش دهی به سهامداران، در مقایسه با شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران در استانداردهای پایین تری قرار دارند، ریسک سرمایه گذاری در این شرکت ها نیز تا حدی بیشتر است و لازم است سهامداران موقع تصمیم گیری در خصوص خرید یا فروش سهام این شرکت ها، به این موضوع توجه کافی داشته باشند.

با این توضیح به سراغ معرفی شاخص فرابورس می رویم. همانطور که شاخص کل بورس، میانگین بازده کل سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را نشان می دهد، شاخص فرابورس نیز میانگین بازده کل سهام شرکت های پذیرفته شده در فرابورس را نشان می دهد. بنابراین شاخص فرابورس نیز همانند شاخص کل بورس، بیانگر هر دو بخش بازده سهام است:

الف. بازده ناشی از افزایش قیمت سهام شرکت های پذیرفته شده در فرابورس؛

ب. بازده ناشی از توزیع سود نقدی بین سهامداران این شرکت ها.

تاکیید می شود که رشد شاخص فرابورس، لزوما به معنای سودآوری سهام همه شرکت های پذیرفته شده در فرابورس نیست، همانطور که کاهش شاخص فرابورس نیز لزوما به معنای ضرردهی سهام همه این شرکت ها نیست، شاخص فرابورس، بیانگر میانگین بازده فرابورس است.

سه نکته اساسی در خصوص شاخص های بازار سرمایه

الف. اطلاعا مربوط به همه شاخص های بورس و فرابورس، به صورت لحظه ای در پایگاه های اینترنتی بورس اوراق بهادار تهران به نشانی www.irbourse.com ، فرابورس ایران به نشانی www.ifb.ir و شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی www.tsetmc.com منتشر می شود.

ب. هیچ یک از شاخص ها، نمی تواند به تنهایی، همه اطلاعات مورد نیاز سرمایه گذاران را ارئه دهد و برای کسب اطلاعات کافی در خصوص وضعیت بازار سهام، لازم است سرمایه گذاران همه شاخص های بورس و همچنین اطلاعات مرتبط با سهام مورد نظر خود را به طور کامل و جامع مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.

ج. با توجه به اینکه محاسبه هر یک از شاخص های بورس از زمانی خاص شروع شده و این زمان، برای هر یک از شاخص ها متفاوت از شاخص دیگر است، بنابراین اعداد شاخص ها نیز با یکدیگر چندان قابل مقایسه نیست و آنچه که می تواند مبنای مقایسه باشد، درصد تغییرات شاخص است. به عنوان مثال، محاسبه شاخص کل بورس از سال ۱۳۶۹ و از عدد پایه ۱۰۰ واحد شروع شده است، در حالی که محاسبه ۳۰ شرکت بزرگ در بورس، از سال ۱۳۸۹ و از عدد پایه ۱۰۰۰ واحد شروع شده، بنابراین، ارقام این دو شاخص با هم قابل مقایسه نیستند و آنچه که می تواند مبنای مقایسه شاخص ها قرار گیرد، درصد تغییرات هر یک از شاخص هاست.